Volkskrant zaterdag 8 mei jl
Op zaterdag 8 mei stond er in het Boeken & Weteschapskatern van de Volkskrant een drie pagina’s groot artikel met de titel ‘Lessen over long covid’. In dit artikel wordt besproken waarom sommigen na een coronabesmetting langdurige klachten houden en anderen niet. Uit het stuk blijkt ook dat het bij deze groep mensen veelal gaat om patiënten met een afgetekend profiel: jongeren en driekwart is vrouw. Eerdere studies deden vermoeden dat het om grote aantallen zou gaan. Inmiddels is er zoveel bekend dat men uitgaat dat ongeveer 1,5 procent van de totale groep van post covid patiënten dit soort klachten houdt.
NOS maandag 10 mei jl
Op 10 mei meldt de NOS dat acht op de tien bedrijfsartsen een werknemer met long covid niet goed kunnen helpen. In een peiling van de bedrijfsartsenvereniging (NVAB) onder ruim 400 bedrijfsartsen laat 80 procent weten behoefte te hebben aan meer informatie over long covid. Over hoe ze om moeten gaan met werknemers met long covid. Ook het ontbreken van meer wetenschappelijke kennis over long covid maakt het voor bedrijfsartsen moeilijk om te kunnen beoordelen welke
behandeling kan helpen.
Stand van wetenschappelijk onderzoek
Het artikel in de Volkskrant geeft ons informatie over de stand van wetenschappelijk onderzoek naar deze aanhoudende klachten en er zijn interviews met patiënten. Er is echter weinig tot geen medisch wetenschappelijke duidelijkheid over de oorzaak van long covid.
Er worden in het artikel een huisarts en ook een aantal longartsen aangehaald van het LUMC, de Radboudumc, OLVG en het ErasmusMC. Ook een Britse internist Paul Glynne. Deze lijkt aanwijzingen te hebben gevonden dat aanhoudende klachten het gevolg kunnen zijn van overactieve mestcellen als belangrijk onderdeel van ons afweersysteem.
Wat veroorzaakt de klachten?
Wat alle, in het Volkskrant-artikel aangehaalde, medisch specialisten gemeen hebben is dat zij, naar ik veronderstel, op basis van het Biomedische Model onderzoek doen naar de oorzaken van de aanhoudende klachten. Dat onderzoek is natuurlijk belangrijk en noodzakelijk. Men hoopt immers hiermee inzicht te krijgen in de oorzaken van deze klachten. Maar de vraag is echter wel of dit onderzoek ook zal gaan leiden tot een adequate behandeling.
Long covid lijkt vooral voor te komen bij jongere mensen die milde klachten hebben gehad. Er is tot nu toe geen zicht op een eenduidige oorzaak. Scans en röntgenfoto’s laten geen afwijkingen zien die eenduidig het aanhouden van klachten kunnen verklaren.
Factoren die mede van invloed kunnen zijn op het aanhouden van klachten en het niet kunnen herstellen, worden hier niet meegewogen. Ik heb het dan over psychische en sociale factoren die een rol gaan spelen bij het aanhouden van klachten. Dat is zeker het geval wanneer mensen langere tijd door deze klachten beperkt worden.
Mee kan spelen dat verergering van klachten door toegenomen activiteit, leidt tot angst voor overbelasting. Dit zal op den duur leiden tot afname van het activiteitenniveau en het op gang
brengen van verder biologische ontregeling.
Is long covid een SOLK?
Waarom de titel van dit artikel: Is long covid een SOLK? Van SOLK weten we dat er geen eenduidige somatische (medische) verklaring is voor het blijven voortbestaan van klachten. Vroeger werd min of meer, oneerbiedig gesproken van onbegrepen klachten. Hiermee kregen veel patiënten het gevoel dat zij niet meer serieus genomen werden terwijl het lijden groot was. Ook speelde er bij veel zorgprofessionals het gevoel dat de klachten een psychische oorsprong hebben (dat het tussen de oren zit). Ook dat alleen bepaalde types dit soort klachten krijgen en dat mensen er maar mee moeten leren leven. Een dergelijke stellingname zegt echter meer over hoe de medische stand tegen
dit soort zaken aan kijkt, dan dat dit iets over de patiënt zegt.
Veel klachten krijgen wel een naam in de medische wereld. Zo zijn bekende SOLK-namen: fibromyalgie, Chronische vermoeidheidssyndroom, Prikkelbare darmsyndroom, maar ook 90% van alle aanhoudende rugklachten, klachten na een whiplashongeval, RSI/CANS (Repetetive Strain Injury/Chronische Aandoening Nek en Schouder) en chronische pijn.
Ik las in het Volkskrant-artikel dat long covid ook al een wetenschappelijke naam heeft gekregen; PASC, Post Acute gevolgen van een Corona-infectie.
Wat is SOLK?
Bij SOLK zien we een groep patiënten die hevig lijden aan hun klachten, met vaak grote gevolgen voor hun dagelijks functioneren. Bijna allemaal hebben deze patiënten gemeen dat ze weinig tot geen baat hebben van symptomatische behandelingen. Ook hebben de verschillende klachtenbeelden een aantal gezamenlijke kenmerken of symptomen. Bij alle deze klachtenbeelden spelen aanhoudende klachten als pijn, aanhoudende allesoverheersende vermoeidheid, cognitieve
klachten, concentratieproblemen, energieverlies, krachtverlies en conditieverlies en een steeds verder afnemend niveau van dagelijks functioneren. Het afnemend niveau van dagelijks functioneren in combinatie met en mede als gevolg van beperkende en zelfs catastroferende cognities, kan
uiteindelijk leiden tot een vergaande biologische ontregeling. Omdat het bij long covid vaak om jongere mensen gaat, zijn er meestal ook grote problemen met het uitvoeren van werk en zelfs
langdurige tot blijvende uitval in werk.
Multifactoriële interventies op basis van inzichten vanuit het Bio-psycho-sociale Model
Ik heb bijna 23 jaar gewerkt bij een re-integratiebedrijf /zelfstandige revalidatiekliniek waar we mensen in een traject kregen met aanhoudende gezondheidsklachten waarvoor geen duidelijke en eenduidige somatische/medische verklaring was. Deelnemers aan zo’n traject participeren in een
cognitief gedragsmatig programma. Zo’n programma wordt begeleid door een interdisciplinair
samenwerkend team van revalidatiearts, psycholoog, bewegingsdeskundige/fysiotherapeut en een re-integratiedeskundige. Het programma richt zich niet op het bestrijden van symptomen, maar op het bevorderen van herstel. De klachtbeleving van de patiënt staat centraal.
Uitgangspunt is dat er herstel komt van de biologische ontregeling die is opgetreden door het langdurig noodgedwongen aangepaste functioneren, als mensen, onder begeleiding, weer een normaal niveau van activiteiten kunnen gaan ontwikkelen. Omdat het functioneren zo langdurig wordt aangepast ontstaan er vele bijkomende problemen op zowel fysiek/biologisch vlak, psychisch vlak en sociaal vlak. Deze dragen alle bij aan een forse bio-psycho-sociale ontregeling die herstel van
normaal functioneren en zeer waarschijnlijk ook herstel van klachten, in de weg blijft staan.
Dit soort programma’s heeft veel succes, maar een keerzijde is wel dat veel patiënten niet worden aangemeld voor dit soort trajecten. Of ze komen niet omdat ze zich gestuurd voelen vanuit een ineffectieve werkrelatie met hun zorgprofessional. Veel gehoorde klacht van patiënten is, dat ze zich niet ‘gezien en gehoord voelen’.
Overleven in plaats van kwaliteit van leven
Opvallend is ook dat in de bijna 23 jaar dat ik bij mijn vorige werkgever gewerkt heb, patiënten al tijdens de intake aangaven dat de kwaliteit van leven had plaatsgemaakt voor ‘overleven’. Het leven verworden tot een worsteling waarin tal van activiteiten noodgedwongen vermeden en opgegeven werden. Een leven waarin men letterlijk verkrampt in het leven staat. Fight, flight en fright!
Invloed van langdurig aangepast en verkrampt funtioneren op het afweersysteem
Bij het continue overleven spelen allerlei klassieke (Pavlov) en operante conditionerende processen mee. Deze kunnen tot een ernstige neerwaartse spiraal leiden, waar mensen zelf niet meer uit kunnen komen. Mensen kunnen volledig biologisch ontregeld raken omdat het alarmsysteem (overleefsysteem) min of meer continu in ons brein aan blijft staan.
Dit ontregeld raken door langdurig aangepast en verkrampt functioneren, zal dus zeker gevolgen hebben voor het afweersysteem. Hierdoor kan op den duur zelfs een nieuwe levensbedreigende situatie gaan ontstaan. Ik kan me daarmee ook voorstellen dat dit invloed heeft op het overactief worden van mestcellen, zoals de in het Volkskrant-artikel aangehaalde Britse internist Glynne vermoedt.
Bij alle, door de Volkskrant, aangehaalde medisch specialisten is er slechts één longarts, Bram van den Borst (Radboudumc) die pleit voor een multidisciplinaire benadering, maar hij maakt mijns inziens wel de denkfout dat die behandeling zich zou moeten richten op het wegnemen van symptomen (ademtherapie) in plaats van richten op het, in hele brede zin, herstellen van normaal
functioneren.
Wat staat ons te doen?
Mijn voorstel zou zijn; doorgaan met onderzoek naar onderliggende oorzaken, zodat er op termijn wellicht een goed werkend medisch middel kan worden gevonden.
Maar maak ook snel een start met een herstel bevorderende coaching van patiënten gericht op functioneren. Niet doorgaan op de route van het wegnemen van symptomen! Laten we er ook voor waken dat we het long covid probleem niet gaan overmedicaliseren.
Snelle interventie aansluitend bij de klachtbeleving van de patiënt, omdat met goede vragenlijsten vast is te stellen of er een risico bestaat voor herstelvertraging.
Bij klachten langer dan 3 à 4 maanden is de invloed van bijkomende biopsychosociale invloeden vaak al zo groot dat waarschijnlijk het beste resultaat bereikt wordt met een multidisciplinair traject.
Meer informatie over vragenlijsten, behandelmogelijkheden en achtergronden? Neem gerust contact op! Klik hier
Erik Schuurman mei 2021
More
ha Erik, helder stuk, waar ik het ook zeker mee eens ben. Wat ik me wel afvraag is wat is je doelgroep? Voor mij als professional die ook werkzaam is geweest in dit werkveld, is je verhaal uiteraard herkenbaar. Maar voor mensen die hier niets van weten is nmm meer toelichting noodzakelijk. Bv wat de invloed is van iedere dag weer berichten over hoe ernstig Covid is en hoeveel mensen er op de IC liggen, en…….., en……..
mvg Wietse Pama
Ha Wietse, wat fijn dat je reageert! Vanuit mijn bedrijf richt ik me op zorgprofessionals, werkgevers, HR-adviseurs, casemanagers en individuen met een vraag rondom werk en gezondheid. Dat is dus ook mijn doelgroep. Als je het leuk vindt, bekijk dan eens mijn website.
Jouw opmerking t.a.v. van de invloed van iedere dag weer nieuwe berichten, vind ik reuze interessant omdat dit m.i. een grote rol is gaan spelen. Niet alleen in de beeldvorming, maar zeker in de beleving van mensen. In het verleden hebben we bij een aantal klachtenbeelden gezien, wat de impact van beeldvorming in o.a. de pers en het publieke debat daarop is. Kenmerkend van de huidige berichtgeving is dat daarmee het angstniveau wordt hoog gehouden en er zijn zelfs hooggeleerde psychologen die min of meer aanraden om het angstniveau hoog te houden, zodat mensen zich aan de regels blijven houden. We weten inmiddels ook dat angst een belangrijke rol speelt bij herstelvertraging of uitblijven van herstel en daarover wil ik binnenkort publiceren.
Ik hoop je hiermee voor nu voldoende beantwoord te hebben en blijf me scherp houden!?
Hartelijke groeten,
Erik Schuurman, consulent Werk en Gezondheid